Po zimie i niespodziewanej izolacji związanej z pandemią koronawirusa nasza skóra wystawiona na silne promienie słoneczne, może z powodu szoku w szybszym tempie doznać poparzeń, które są jednym z ważniejszych czynników ryzyka rozwoju czerniaka. Właśnie dlatego już od wczesnej wiosny musimy pamiętać o profilaktyce.

Co to jest czerniak?

Czerniak jest najpoważniejszym rodzajem nowotworu złośliwego skóry. Jeśli zostanie odpowiednio wcześnie wykryty istnieje bardzo duża szansa na jego wyleczenie. Jeśli jednak zbagatelizujemy obserwowane zmiany, może rozprzestrzenić się na inne części ciała i okazać chorobą śmiertelną.

Czerniak stanowi tylko 4% wszystkich zachorowań na nowotwory skóry w Europie, ale odpowiada aż za 80% zgonów z nimi związanych – rocznie z powodu czerniaka umiera 22 000 Europejczyków. Mimo tego, że w Polsce czerniaki występują względnie rzadko (ok. 4000 zachorowań rocznie), są nowotworami o największej dynamice wzrostu liczby zachorowań.

Zdolność czerniaka do szybkich przerzutów oraz atakowania młodszych pacjentów sprawia, że stanowi on istotne wyzwanie zdrowotne społeczeństwa. Dlatego tak istotne jest regularne sprawdzanie skóry, czy nie pojawiły się na niej nowe znamiona lub te istniejące nie zmieniły kształtu.

Czynniki ryzyka

Za najistotniejsze czynniki zwiększonego ryzyka zachorowania uznaje się:

-         intensywne działanie naturalnego i sztucznego promieniowania UV;

-         stałe drażnienie mechaniczne lub chemiczne skóry;

-         niską zawartość barwnika w skórze;

-         predyspozycje genetyczne.

Sygnałem wskazującym na pojawianie się czerniaka mogą być zmiany skórne, zarówno te, które pojawiły się jako nowe, jak i rozwój lub przekształcenie już istniejących.

Jak rozpoznać czerniaka?

Wstępnym narzędziem diagnostycznym jest tzw. system kliniczny ABCDE, który pozwala na identyfikację części czerniaków i prowadzenie samokontroli skóry.

-         Asymetryczny, nieregularny kształt;

-         Brzegi nieregularne;

-         Czerwony, czarny kolor lub inne przebarwienia zmiany;

-         Duża średnica zmiany;

-         Ewolucja rozmiaru, kształtu, faktury lub koloru zmiany.

W diagnostyce czerniaka niezwykle ważna jest czujność pacjenta i samodzielna obserwacja znamion, pieprzyków i piegów. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się  z dermatologiem lub chirurgiem onkologiem, który za pomocą dostępnych metod (m.in. dermoskopu) dokona właściwej diagnozy. Taka wizyta kontrolna w przypadku obserwowanych zmian zalecana jest przynajmniej raz do roku.

Leczenie

Ten sam specjalista może wykonać zabieg usunięcia podejrzanego znamiona, tzw. biopsję wycinającą. Jest to prosty zabieg chirurgiczny, często możliwy do wykonania w warunkach ambulatoryjnych. Wycięciu poddawany jest chory fragment skóry wraz z marginesem ok. 1-2 mm, który następnie poddawany jest ocenie histopatologicznej. Pozwala ona na potwierdzenie rozpoznania czerniaka oraz uzyskanie informacji o stopniu jego zaawansowania, które służą planowaniu dalszego leczenia. Wcześniejsze rozpoznanie i usunięcie czerniaka nie tylko poprawia rokowanie, ale daje szansę wyleczenia u blisko 90% chorych.

W ostatnich latach obserwuje się poprawę rokowań w leczeniu uogólnionego czerniaka, którą zawdzięczamy nauce. Aktualne, światowe standardy leczenia pozwalają na zastosowanie rozmaitych rozwiązań, w tym leków innowacyjnych w ramach terapii celowanych lub immunoterapii.

***

4 podstawowe zasad korzystania ze słońca

·          Stopniowo przyzwyczajajmy skórę do ostrego słońca;

·          Zawsze stosujmy kremy do opalania chroniące przed promieniami UVA i UVB o minimum 30 SPF;

·          Ograniczmy ekspozycję na słońce pomiędzy godz. 11:00 a 16:00  (wówczas stężenie promieni słonecznych jest największe);

·          Zamiast leżenia w jedne pozycji, wybierajmy różne aktywności na świeżym powietrzu.